Ewekniebeoordeling word wêreldwyd as die stelsel van beoordeling van
wetenskapwerk aanvaar. Dit beklee dus die rol van beslisser oor goeie
wetenskap. Daar het egter ’n omvangryke kritiese literatuur daarteen begin
opbou, wat ons eie ervaring bevestig dat ’n algemene onvergenoegdheid by
navorsers oor hierdie stelsel bestaan. Omdat beoordeling ’n kerndeel van goeie
wetenskapsbeoefening uitmaak, is dit die doel van hierdie artikel om hierdie
kritiek behoorlik aan die orde te stel en aan deeglike analise en evaluasie te
onderwerp wat daarop sal dui dat hierdie stelsel ernstige beperkinge het en dat ’n
meer bevredigende beoordelingsbenadering nodig is. Ons beoog om met hierdie
kritiese besinning die pad hiervoor voor te berei en uiteindelik so ’n alternatief
voor te stel. Hierdie ondersoek fokus oorwegend op die kritiese literatuur. Dit
gaan om die sorgvuldige interpreterende lees van die gelewerde kritiek afkomstig
uit verskillende dissiplines en vertrekpunte. Die besware word gerubriseer onder
empiriese ondersoeke en prinsipiële besware wat gebreke aandui wat dan
konseptueel, argumentatief en pragmaties geanaliseer word. Die leemtes en
gebreke wat uit die literatuur na vore kom, toon duidelik die ontoereikendheid en
mankoliekigheid aan van die stelsel as ’n waarborg vir goeie wetenskap. Dit laat
ons met die vraag na die rehabiliteerbaarheid van, of selfs ’n alternatief vir,
hierdie stelsel. Verskeie oorwegings vir so ’n rehabilitasie of alternatief met die
oog op die bevordering van die ideaal van goeie wetenskap word aan die hand
gedoen. ’n Oop stelsel word voorgestel waarin die nosie van kollektiewe
intelligensie sentraal is, met kommunikasie as die kern. Daar moet in gedagte
gehou word dat goeie wetenskap op verskillende maniere gedien word en dat
bydraes in aard verskil. ’n Differensiële beoordelingstelsel, waarby soveel
moontlik belanghebbers betrek word, moet dus oorweeg word.
Peer evaluation is accepted globally as the system for the evaluation of science. It
is therefore regarded as the arbiter on good science. A substantial body of critical literature against it has, however, accumulated that supports our observation that
there is a general feeling of discontent with the system among researchers. Since
evaluation forms a central part of good science practice the aim is to outline
these criticisms and to subject them to a thorough analysis and evaluation that
will show that this system has serious limitations and that a more satisfactory
evaluation approach is necessary. The aim with this critical reflection is to open
the way to, and eventually propose, such an alternative. The research comprises
mainly a study of this body of critical literature. It takes the form of a thorough
interpretative reading of the criticism expressed from different disciplines and
points of departure. The objections are organised under empirical studies and
objections from considerations of principle and are analysed conceptually,
argumentatively and pragmatically. Deficiencies and limitations as detected in the
literature clearly indicate how inadequate and decrepit the system is as a
guarantee of good science. This leaves us with the question about the
rehabilitation of and even an alternative to this system. Several considerations
regarding such a rehabilitation or alternative are suggested with a view to the
advancement of the ideal of good science. We then propose an open system
which centres on the notion of collective intelligence with communication as the
core. It should be kept in mind that contributions to good science take different
forms and occur at different levels. A differential system of evaluation, in which
as many interested parties as possible are involved, should therefore be
considered.
