Onderweg na goeie wetenskap. Ewekniebeoordeling : betroubare weegskaal of vyfde wiel aan die wa?

Abstract

Ewekniebeoordeling word wêreldwyd as die stelsel van beoordeling van wetenskapwerk aanvaar. Dit beklee dus die rol van beslisser oor goeie wetenskap. Daar het egter ’n omvangryke kritiese literatuur daarteen begin opbou, wat ons eie ervaring bevestig dat ’n algemene onvergenoegdheid by navorsers oor hierdie stelsel bestaan. Omdat beoordeling ’n kerndeel van goeie wetenskapsbeoefening uitmaak, is dit die doel van hierdie artikel om hierdie kritiek behoorlik aan die orde te stel en aan deeglike analise en evaluasie te onderwerp wat daarop sal dui dat hierdie stelsel ernstige beperkinge het en dat ’n meer bevredigende beoordelingsbenadering nodig is. Ons beoog om met hierdie kritiese besinning die pad hiervoor voor te berei en uiteindelik so ’n alternatief voor te stel. Hierdie ondersoek fokus oorwegend op die kritiese literatuur. Dit gaan om die sorgvuldige interpreterende lees van die gelewerde kritiek afkomstig uit verskillende dissiplines en vertrekpunte. Die besware word gerubriseer onder empiriese ondersoeke en prinsipiële besware wat gebreke aandui wat dan konseptueel, argumentatief en pragmaties geanaliseer word. Die leemtes en gebreke wat uit die literatuur na vore kom, toon duidelik die ontoereikendheid en mankoliekigheid aan van die stelsel as ’n waarborg vir goeie wetenskap. Dit laat ons met die vraag na die rehabiliteerbaarheid van, of selfs ’n alternatief vir, hierdie stelsel. Verskeie oorwegings vir so ’n rehabilitasie of alternatief met die oog op die bevordering van die ideaal van goeie wetenskap word aan die hand gedoen. ’n Oop stelsel word voorgestel waarin die nosie van kollektiewe intelligensie sentraal is, met kommunikasie as die kern. Daar moet in gedagte gehou word dat goeie wetenskap op verskillende maniere gedien word en dat bydraes in aard verskil. ’n Differensiële beoordelingstelsel, waarby soveel moontlik belanghebbers betrek word, moet dus oorweeg word.

Peer evaluation is accepted globally as the system for the evaluation of science. It is therefore regarded as the arbiter on good science. A substantial body of critical literature against it has, however, accumulated that supports our observation that there is a general feeling of discontent with the system among researchers. Since evaluation forms a central part of good science practice the aim is to outline these criticisms and to subject them to a thorough analysis and evaluation that will show that this system has serious limitations and that a more satisfactory evaluation approach is necessary. The aim with this critical reflection is to open the way to, and eventually propose, such an alternative. The research comprises mainly a study of this body of critical literature. It takes the form of a thorough interpretative reading of the criticism expressed from different disciplines and points of departure. The objections are organised under empirical studies and objections from considerations of principle and are analysed conceptually, argumentatively and pragmatically. Deficiencies and limitations as detected in the literature clearly indicate how inadequate and decrepit the system is as a guarantee of good science. This leaves us with the question about the rehabilitation of and even an alternative to this system. Several considerations regarding such a rehabilitation or alternative are suggested with a view to the advancement of the ideal of good science. We then propose an open system which centres on the notion of collective intelligence with communication as the core. It should be kept in mind that contributions to good science take different forms and occur at different levels. A differential system of evaluation, in which as many interested parties as possible are involved, should therefore be considered.