Marlene van Niekerk se idees oor musiek en die aanwending van verwysings daarna in Agaat

Abstract

It is striking how frequently references to music and music activities are found in the novel Agaat (2004) by Marlene van Niekerk. In an interview and in written responses to questions, Van Niekerk supplied explanations about her views on the power and value of music, the use of references in general, and the specific use of music references. Van Niekerk possesses a sound knowledge of music and of the repertoire. She can, therefore, make a variety of references to music terminology, musical instruments, music making, South African culture in which music plays a decisive role, Afrikaans folk songs and songs from the FAK song album, psalms and hymns, popular songs, and compositions from the repertoire of classical music. Concealed, translated quotations of lines from German poems set to music as art songs are also included in Agaat. In these cases (poems set to music by Brahms, Mahler, Schubert and Schumann) the word text is incorporated in a complex manner. Van Niekerk includes the word texts of religious and folk songs almost exclusively in order to comment on events in an ironic way. These texts are seldom presented in their proper contexts Van Niekerk often listens to music while writing. The music becomes a type of provocation or stimulus to get into the right frame of mind. But music also functions as a controlling agent to prevent her from writing too “easily”. Although Van Niekerk declares that she uses music to colour her characters, she is of the opinion that no connection should be drawn between herself and the characters in Agaat. But she nevertheless confirms that music plays a major role in her life as well as in the lives of the characters in the novel. Singing as a creative activity is often described in Agaat. Van Niekerk explains that singing and the image of a singer are important matters to her. Van Niekerk's views contained in this article form an important text concerning her ars poetica. AFRIKAANS: Verwysings na musiek en musiekaktiwiteite word opvallend baie in die roman Agaat van Marlene van Niekerk aangetref. In ’n onderhoud en in skriftelike antwoorde op vrae hieroor het Van Niekerk verduidelikings verskaf oor haar idees oor die krag en waarde van musiek, oor verwysings in die algemeen, en oor verwysings na musiek in die besonder. Van Niekerk beskik oor ’n goeie kennis van musiek en van die repertorium en kan dus ’n wye verskeidenheid verwysings maak na musiekterminologie, musiekinstrumente, musiekmaak, Suid-Afrikaanse kultuur waarin musiek ’n deurslaggewende rol speel, FAK- en Afrikaanse volksliedere, psalms, gesange en hallelujaliedere, ander ligte liedere, en komposisies uit die repertorium van klassieke musiek. Daar word in Agaat ook verskuilde, vertaalde aanhalings van versreëls uit getoonsette gedigte uit die Duitse kunsliedrepertorium ingesluit. In laasgenoemde geval (gedigte getoonset deur Brahms, Mahler, Schubert en Schumann) word die woordteks op ’n komplekse manier geïntegreer. Van Niekerk sluit die woordteks van godsdienstige en volksliedere byna uitsluitlik in om ironiese kommentaar op gebeure te lewer. Dit is selde dat hierdie tekste in hulle gebruiklike konteks aangewend word. Van Niekerk luister baie na musiek terwyl sy skryf. Die musiek is dan vir haar ’n prikkeling, ’n soort stimulus om in die regte stemming te kom. Maar dit funksioneer ook as kontrolerende agent om te verhoed dat sy te vlot probeer skryf. Alhoewel Van Niekerk verklaar dat sy musiek gebruik om karakters mee in te kleur, is sy van mening dat daar nie verbande tussen die karakters in Agaat en haarself getrek moet word nie. Tog bevestig sy hoe belangrik musiek in haar eie lewe is en hoe belangrik musiek in die lewe van die karakters in die roman is. Sing as kreatiewe aktiwiteit kom baie in Agaat voor. Van Niekerk verklaar dat sing en om ’n sanger te wees belangrike sake vir haar is. Die uitsprake wat in hierdie artikel opgeneem is, vorm ’n belangrike teks oor Van Niekerk se ars poetica.