Abstract:
Die heerskappy van die reg (rule of law) is een van die grondliggende
waardes van die Suid-Afrikaanse grondwetlike orde. Saam met ’n aantal
ander waardes wat in artikel 1 van die Grondwet van die Republiek van Suid-
Afrika van 1996 vervat is, omskryf dit die eenstemmige waardekompleks
waarop die huidige grondwetlike orde berus. Hierdie bydrae ontleed onlangse
gebeure in die Suid-Afrikaanse grondwetlike diskoers, meer bepaald: (1) die
omstredenheid rondom die Regterlike Dienskommissie se hantering van die
klagtes van die regters van die Konstitusionele Hof teen regterpresident John
Hlophe en (2) die president se verlenging van die ampstermyn van die vorige
hoofregter kragtens ’n ongrondwetlike wetsbepaling. Daar word geargumenteer
dat die omstredenheid te wyte is aan twee onversoenbare
denkbeelde oor die heerskappy van die reg. Die een is die klassieke konsep
van oppergesag van die reg, wat op die beginsel van legaliteit gegrond is, en
die ander, hier desisionisme genoem, is gegrond op ’n “norm” van die
“beste” besluit in die omstandighede. Hierdie diepliggende verskil spruit
voort uit twee uiteenlopende (regs)kulture. Die een het ’n skriftuurlike
grondslag en is geanker in ’n soewereine corpus van reg teenoor die ander
een wat mondeling en teenswoordig-gesentreerd is en wat nie met die idee
van ’n soewereine corpus van reg soos dit eeue lank in veral die Westerse
regskultuur bestaan, bekend is nie.
