The Retief massacre of 6 February 1838 revisited

Abstract

This article has a threefold purpose. Firstly, it reconstructs the events that took place on 6 February 1838 when the Voortrekker leader Piet Retief and his companions were massacred at Mgungundlovu, the stronghold of the Zulu king, Dingane. Secondly it analyses the reasons that could have convinced Dingane that it would be wise to order his warriors to kill Retief and his men; and thirdly, it sets out to establish the historical significance of the massacre. Afrikaans historians in particular have traditionally portrayed Retief and his men as the victims of unpardonable treachery on the part of an evil barbarian. This article shows that the massacre was indeed a vile act; the brutality and the sly, underhanded way in which it was planned and executed is unjustifiable. On the other hand, the article points out that Dingane was certainly justified to look upon the Voortrekkers as a grave threat to the sovereignty of his kingdom. He and his councillors had reason to regard the unsuspecting Retief and his companions as invaders. The massacre can therefore be regarded as the first salvo in what became a two-year battle for supremacy between Zulu and Voortrekker in southern KwaZulu-Natal.

Hierdie artikel het ’n drievoudige doelwit: eerstens ’n rekonstruksie van die gebeure toe die Voortrekkerleier Piet Retief en sy metgeselle op 6 Februarie 1838 by Mgungundlovu, die vesting van die Zoeloekoning Dingane, afgemaai is; tweedens ’n ontleding van die redes waarom die Zoeloekoning gereken het dat dit wys sal wees om Retief en sy metgeselle te laat vermoor; en derdens ’n bepaling van die historiese betekenis van die gebeure. Veral Afrikaanse historici het tradisioneel vir Retief en sy manne kortweg uitgebeeld as die slagoffers van onverdedigbare verraderlikheid van die kant van ’n bose barbaar. Hierdie artikel beeld ook die bloedbad as ’n verskriklike gebeurtenis uit en die brutaliteit en gemeenheid van die beplanning en uitvoering daarvan as onregverdigbaar. Aan die ander kant word daar aangetoon dat Dingane beslis gronde gehad het om die Voortrekkers as ’n ernstige bedreiging vir die soewereiniteit van sy koninkryk te beskou. Hy en sy raadgewers het rede gehad om Retief, wat deur sy goedgelowigheid in hulle hande gespeel het, en sy manne as invallers te beskou. Die bloedbad kan gevolglik beskou word as die eerste salvo in wat ’n twee-jaar-lange stryd om oppergesag tussen Zoeloe en Voortrekker in die suide van KwaZulu-Natal geword het.