Die rol van minderheidstaalmedia in taalbeplanningprosesse met verwysing na isiZulu, isiXhosa, Sepedi en Setswana

Abstract

Tradisioneel word taalbeplanning hoofsaaklik deur gesaghebbende liggame, gewoonlik staatsinstellings, geïnisieer en bestuur, maar hierdie studie stel voor dat taalbeplanning ook deur gemeenskappe geïmplementeer en toegepas kan word. Hierdie verskynsels word na verwys as Onder-na-bo-taalbeplanning en redeneer dat suksesvolle taalbeleide juis dié is wat deur groepe en gemeenskappe self geïmplementeer word.

Die studie hanteer die onderskeie doelwitte wat bestaan vir suksesvolle taalbeplanning wat ʼn teoretiese agtergrond bied vir die bestudering van die suksesse en mislukkings van taalbeplanning in Suid-Afrika.

Die Suid-Afrikaanse Grondwet (1996) stipuleer vereistes waarin veeltaligheid sal floreer en beleide geskep word wat praktyke aanmoedig om inheemse Afrikatale te ontwikkel, erken en uit te brei. Om verder hoër status aan die inheemse Afrikatale te verleen, is die Media-ontwikkelings- en Diversiteitsagentskap (MDDA) in 2001, sowel as die Pan-Suid-Afrikaanse Taalraad (PanSAT) in 1995 deur die Parlement tot stand gebring. Die studie toon dat, hoewel die regering sedert die demokratiese verkiesing in 1994 verskeie beleide in plek gesit het om die taalbeplanningsprosesse met betrekking tot inheemse Afrikatale te verbeter, die prosesse nie tot veeltaligheid gelei het nie, maar tot ʼn stelselmatige invoer van eentaligheid in talle sektore. Nasionale taalbeplanning mag wel verantwoordelik wees vir die befondsing van finansiële en strukturele ondersteuning, maar die taak om inheemse minderheidstale te bevorder is die verantwoordelikheid van die plaaslike gemeenskap. Minderheidstaalmedia-inisiatiewe word dus deur die studie voorgestel as ʼn rolspeler in die taalbeplanningsproses.

Hierdie studie is van stapel gestuur om te bepaal watter taalbeleide van krag is op minderheidstaalmedia-inisiatiewe in Suid-Afrika en hoe hierdie minderheidstaalmedia lyk. Daar sal ook gekyk word hoe hierdie minderheidstaalmedia, met betrekking tot taalbeleide, ʼn rol speel in die ontwikkeling, erkenning en uitbreiding van die vier grootste inheemse Afrikatale in Suid-Afrika.

Die studie voer aan dat die rede waarom taalbeleide misluk, grootliks toegeskryf kan word aan die bo-na-onder-benaderings tot taalbeplanning wat tradisioneel van toepassing is in die Suid-Afrikaanse konteks. Die studie beoog enersyds om by te dra tot 'n beter begrip van minderheidstaalmedia-inisiatiewe en hoe hierdie instellings hul rol as bevorderaars van minderheidstale in Suid-Afrika kan volstaan.

Die studie het bevind dat, alhoewel daar op ʼn de jure-vlak deur beleide in Suid-Afrika baie aandag geskenk word aan die ontwikkeling, erkenning en uitbreiding van onder andere isiZulu, isiXhosa, Sepedi en Setswana, laat tradisionele taalbeplanningsprosesse ʼn leemte. Tradisionele taalbeplanningsprosesse, die bo-na-onder-benadering, behels taalbeplanningsituasies waar mense met mag en gesag taalverwante besluite vir groepe maak; dikwels met min konsultasie met die uiteindelike taalleerders en -gebruikers. Hierdie studie het bevind dat hierdie tipe taalbeplanningsprosesse nie suksesvol is in die Suid-Afrikaanse konteks nie.

Die vermoë van minderheidstaalmedia-inisiatiewe om by te dra tot die ontwikkeling, erkenning en uitbreiding kom duidelik na vore in die studie en bevestig die vermoë van gemeenskappe om betrokke te wees in die taalbeplanningproses. Volgens Alexander is hierdie vorm ʼn onder-na-bo-taalbeplanning en maak hierdie proses dit moontlik vir gemeenskappe om insette te lewer in taalbeplanningprosesse – wat ten einde die taalbeplanningproses verander in ʼn demokratiese proses ten bate van alle sprekers van alle amptelike tale.