Magersfontein, o Magersfontein! as 'n wending tot die realisme in die werk van Etienne Leroux (Afrikaans)

Abstract

AFRIKAANS: Magersfontein, o Magersfontein! vertoon veral twee fasette van die realisme, naamlik kritiese realisme en sosiale realisme, met satire as die medium en ironie as die “Point of view”. Die roman teken nie alleen sekere lyne van die sosiale ontwikkelingspatroon oor geslagte heen nie, maar is ook en veral 'n aanval op bourgeois-eienskappe wat in die ontwikkelingsgang as verwerende en selfs vernietigende elemente voorkom. Sodanige eienskappe is die skyf van die satire. Die roman is gebaseer op die Slag van Magersfontein 1899, en die besoek van 'n TV-span en filmspan wat die beroemde Slag wil laat herbelewe. In gekonstrueerde ironie word die Slag, as die bovlak, teen die projekgangers as prototipes van die nageslagte van die helde van weleer, as die ondervlak gestel. As agtergrond dien die dorre vlaktes van Magersfontein, simbolies van die geestelike dood, dus die malaise van ons tyd. Die steriele karakters wat daarteen beweeg, word nie op tradisionele romanmatige wyse uitgebeeld nie, maar stel as meerkantige figure, 'n tema, 'n denkrigting, 'n groep of ‘n instelling voor, waarin bepaalde bourgeois-eienskappe voorkom wat onder die soeklig van die satire kom. Sodoende belig Leroux die oorsake van die malaise as synde kleinlikheid, selfbedrog, eiewaan, wensdenkery, snobisme, huigelary en hebsug. Die verkrummeling van die aristokrasie, een van die belangrikste oorsake van die toename in bourgeois-elemente, word in Lords Sudden en Se1dom uitgebee1d. Le Grange verteenwoordig die Staat as skepping van 'n vlytige bourgeoisie wat 'n liggaam in die lewe wou roep wat met die organisasie verbonde aan ekonomiese en tegniese vooruitgang, vir hulle tot hulp kon wees. Mr. Shipmaster, wat onder andere die organisasiemens verteenwoordig, kan ironies nie organiseer nie en 1eun a1 meer op die “Staat” dat die vir hom sy 1ewe gemak1i ker kan maak. Die satiriese spot lê in die ontaarding van die staat van ‘n geordende instelling tot ‘n burokrasie en uiteindelik tot ‘n militêre Staat. In Mr. Shipmaster word onder andere getoon hoe by gebrek aan inspanning, die leiersfiguur onder die invloed van ‘n massakultuur wat uit die bourgeoisie se massaproduksie ontstaan het, tot ‘n massamens kan degenereer. Op soortgelyke wyse word die ander karakters in die roman gebruik om op die verwerende elemente te wys. 'n Storm dreig, wat van 'n komende oordee1 getuig en die verskil1ende karakters se reaksie daarop is ook verskillend, net soos by die latere oorstromings. Die bee1d word een van 'n toenemende geeste1ike nood en die wetenskap in die persoon van die Man van Waterwese kom met sy helikopter (Tegniek) om die noodgeteisterdes te red. Die gebrek aan kommunikasie word toonbeeld van verskille in waardes; sy poging is 'n mislukking - hoe kan die wetenskap die taal van die siel in nood ken en verstaan? Intussen vorm 'n meer tussen die koppies waarop die noodgeteisterdes saamdrom. Die meer kan verstaan word as simboo1 van die psigies-herstelde mens. In die stadium tree Aristophanes Pompidous, wat as skrywer in die roman gekonstitueer is, vrywillig na vore om 'n simbo1iese sterwe-tot -die-1ewe te volvoer, ooreenkomstig die Griekse mite van Dionuses. Die waterbee1d is in die Christelike godsdiens ook ten nouste verbonde aan die aflegging van sonde in die Doop as verbond, wat wedergeboorte impliseer. Die boek eindig met die positiewe gedagte dat vo1kome herstel, dus hergeboorte wat herlewing inhou, moont1ik is uit die bee1d van 'n herstelde wêreld waarvan Lord Sudden ‘n visioen het vanuit die ballon. Die eens barre vlaktes van Magersfontein vertoon ten slotte aan hom (en die leser) die beeld van ‘n vrugbare, waterryke vallei. ENGLISH: The novel, Magersfonteint, o Magersfontein! by Etienne Leroux is an example of social realism and of critical realism, with satire as medium and irony as point of view. Thus the novel highlights the direction taken in social development in modern times, and also attacks those bourgeois characteristics that act as corrosive elements in this development. These characteristics form the butt of the satire in the novel. The novel is based on the Battle of Magersfontein 1899, and the attempt of a TV- and filmgroup to re-enact this battle on the actual terrain. Depicting the heroes who took part in the batt1e the author has pitched prototypes of the descendants of these heroes. The barren flats of Magersfontein, symbol of the malaise of our times, form the background against which these sterile characters move, partrayed as they are to represent aspects of borgeois society in themes, philosophies, groups and even institutions. In this manner Leroux exposes the causes for the existing malaise as being pettiness, self-deceit, wishful thinking, snobbery, hypocrisy and greed. The book, however, ends on a positive note, with the possibility of the complete restoration of man in a fleeting glimpse of the once desolate valley now looking fertile, filled with beauty and blessed with rain.