Die funksie van die semantiese woordveld 'vyand' in Psalms 9 en 10 (Afrikaans)

Abstract

AFRIKAANS: Hierdie studie poog om deur 'n omvattende eksegetiese ondersoek van Psalms 9 en l0 op literêre - , semantiese - en sosiologiese vlak tot 'n verantwoordbare verstaan van die vyand in Psalms 9 en 10 te kom. Die eksegetiese ondersoek maak gebruik van die mees resente navorsing op die gebied van die literatuurwetenskap. Die eksegetiese resultate van die twee psalms word met mekaar vergelyk en word dan as basis gebruik om 'n semantiese analise te doen van die woordveld 'vyand'. Die studie toets die hipotese dat daar nie soos in die verlede net gevra moet word na die identiteit van die vyand in die betrokke psalms nie, maar of die vyand nie eerder 'n funksionele en teologiese rol vervul nie. Insigte vanuit die sosiologie word bygewerk om groter lig te werp op die omstandighede waarin die psalms afspeel. Hier is dus gekies vir 'n komplementêre benadering waar insigte uit verskillende dissiplines sinergisties kan bydrae tot 'n beter verstaan van die rol van die vyand. In die studie het dit duidelik geword dat Psalms 9 en 10 'n afgeronde en weldeurdagte struktuur vertoon. Dit het verder duidelik geword dat die woordvelde 'JHWH', 'regverdige' en 'vyand' in beide psalms in 'n driehoeksverhouding staan. Hierdie navorsing het die hipotese bevestig dat dit nie soseer om die identiteit van die vyand gaan nie, maar eerder om die funksie wat die vervul in terme van die regverdige se verhouding ten opsigte van JHWH en van sy gemeenskap. In hierdie driehoeksverhouding het dit nie om 'n ewewigsverhouding gegaan nie, maar was die vyand 'n middel tot 'n doel om veral die regverdige se posisie te verstewig. Belangrike gevolgtrekkings waartoe gekom is, is dat allerlei strategieë aangewend word om digotomies-ideologiese kategorisering teweeg te bring waardeur 'n polariteit bewerkstellig is tussen JHWH en die vyand, en die regverdige en die vyand. Daar is gevolglik 'n skerp dissosiasie met die vyand. Die digter skets homself as getrou aan JHWH en soek sodoende gemeenskaplikheid met JH WH. Deur hierdie strategie bewerk hy ook ‘n simpatie by sy nabye gemeenskap. Die sosiologiese ondersoek het hierdie resultate bevestig. Geen teks funksioneer in 'n vakuum nie. Aan die een kant dra die teks die stem en funksie van die sosiale realiteit waarin dit gebed is, en aan die ander kant is dit ook 'n teenstem teen die konvensionele en die ideologies-gemanipuleerde realiteit. Psalms 9 en 10 breek dus deur die huidige sosiale ervaring en poog om 'n nuwe realiteit te skep. Die realiteit is ook 'n funksie en 'n gevolg van die teks. Dit is dus nie net die omstandighede wat die teks bepaal nie, maar die teks het ook ten doel om die omstandighede van die regverdige te bepaal. Die twee psalms is 'n politieke daad om 'n nuwe sosiale moontlikheid vir die digter te skep. Die sosiale kernwaardes van 'eer' en 'skande' speel 'n baic belangrikc rol binne die driehoeksverhouding van Psalms 9 en 10. JHWH se eer is op die spel. Binne die verbondsverhouding waarin die regverdige lojaal aan JHWH is, het JHWH die vcrantwoordelikheid om die rcgverdige te verlos van sy krisis en sy sosiale status te versterk. JHWH moet die vyand tot skande maak om sodoende groter eer te verkry en die verbond te bevestig. ENGLISH: This study attempts to reach a justifiable understanding of the enemy in Psalms 9 and 10 by way of a comprehensive exegetic exploration on a literary, semantic and sociological level. The exegetic exploration uses the most recent research in the field of literature. The results of this exegesis of the two psalms are compared with each other and then used as a basis for a semantic analysis of the semantic field 'enemy", The study tests the hypothesis that one should not simply ask, as was done in the past, about the identity of the enemy in the particular psalms, but whether the enemy does not in fact fulfil a functional and theological role. Sociological insights are included to illuminate the circumstances in which the psalms are set. A complementary approach has therefore been chosen. Insights from various disciplines contributed synergistically to a better understanding of the role of the enemy. It became clear during the study that Psalms 9 and 10 show a well thought-out, rounded-off structure. Furthermore, it became clear that the semantic fields 'YHWH', 'righteous" and 'enemy' are in a triangular relationship. This research has confirmed the hypothesis that the function of the enemy is rather to be sought in terms of the relationship of the righteous with YHWH and his community and that the identity of the enemy is not so important. This triangular relationship is not a balanced one. The enemy is a means to an end to strengthen the position of the righteous, An important conclusion reached is that a variety of strategies were applied to establish dichotomic-ideological categorizing. From this a polarity is established between YHWH and the enemy on the one hand, and the righteous and the enemy on the other. There is thus a sharp disassociation from the enemy. The poet shows himself as true to YHWH and looks for common ground with YHWH. By using this strategy, he also manages to evoke sympathy from his close community. The sociological research confirmed these results. No text functions in a vacuum. On the one hand the text carries the voice and function of the social reality in which it is embedded. On the other hand, it is also a vote against conventional and ideologically manipulated reality. Psalms 9 and 10 therefore break through their current social experience and try to create a new reality. The social core values of 'honour' and 'shame' play an important role within the triangular relationship of Psalms 9 and 10. YHWH's honour is at stake. Inside the covenant relations where the righteous is loyal to YHWH, YHWH has a responsibility to liberate the righteous from his crisis and strengthen his social status. YHWH has to shame the enemy in order to gain greater honour and confirm the covenant relationship.