Architecture : a self referential sign or a way of thought? Peter Eisenman’s encounter with Jacques Derrida

Abstract

Peter Eisenman’s relation with deconstruction and the work of Jacques Derrida, in particular, has been documented not solely by the architect himself but also by several other authors. However, the actual dialogue between Eisenman and Derrida that took place via the public exchange of letters has been little scrutinized. This dialogue presents an attempt to construct a bridge between philosophy and architecture that is hardly ever erected. Derrida’s long letter to Eisenman questions him on the role of foundation in his work in view of the latter’s espousal of an architecture beyond the human scale. By making long references to both Walter Benjamin and Daniel Libeskind, Derrida seizes the opportunity to interrogate Eisenman on the relation between architecture and poverty, homelessness, capitalism, war, the avant-garde, Jewish identity and the Holocaust. Eisenman counterargues that such questions that Derrida asks, although essential for every architect, cannot be answered in architecture which, for him, is a self referential sign. What Eisenman attempts to do in his architecture, according to himself, is to interrogate the relationship between form and function, question the Vitruvian preconditions of form (structure, function, beauty) and attain the condition of presentness which is neither of the order of sign, nor of being, in an effort to be analytic and critical of the architectural media. I shall examine Derrida’s encounter with Eisenman in order to juxtapose two notions of architecture at play in their dialogue: a broad one having to do with thought and the experience of the supreme and a narrower operating with the media, conventions and assumptions of the traditional profession.

Η σχέση του Peter Eisenman με την αποδόμηση και συγκεκριμένα με το έργο του Jacques Derrida έχει στοιχειοθετηθεί όχι μόνο από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα αλλά και από διάφορες μελέτες του έργου του. Ωστόσο ο διάλογος μεταξύ των δύο, του Eisenman και του Derrida, ο οποίος έλαβε χώρα μέσω της δημόσιας ανταλλαγής επιστολών δεν έχει ακόμα μελετηθεί όπως θα του άξιζε. Ο διάλογος αυτός συνιστά μια απόπειρα να στηθεί μια γέφυρα ανάμεσα στην αρχιτεκτονική και στη φιλοσοφία που όμως δε στέφεται με επιτυχία. Το μακροσκελές γράμμα του Derrida προς τον Eisenman αφορά κυρίως στο πρόβλημα της θεμελίωσης στη δουλειά του τελευταίου, ιδιαίτερα ενώπιον της επίκλησης από τον Eisenman μιας αρχιτεκτονικής επέκεινα της ανθρώπινης κλίμακας. Με αναφορές στους Walter Benjamin και Daniel Libeskind, ο Derrida δράττεται της ευκαιρίας να θέσει στον Eisenman μια σειρά από ζητήματα αναφορικά με τη σχέση της αρχιτεκτονικής με τη φτώχια, την έλλειψη στέγης, τον καπιταλισμό, τον πόλεμο, την πρωτοπορία, την Εβραϊκή ταυτότητα και το Ολοκαύτωμα. Ο Eisenman αρκείται στην επισήμανση ότι ενώ τα ζητήματα αυτά είναι θεμελιώδη για κάθε αρχιτέκτονα, δεν μπορούν να διαυγαστούν μέσω της αρχιτεκτονικής η οποία είναι ένα αυτοαναφορικό σύστημα σημείων. Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που επιχειρεί να κάνει στην αρχιτεκτονική είναι να αμφισβητήσει τη σχέση μεταξύ μορφής και λειτουργίας, να αποδομήσει τις Βιτρουβιανές προϋποθέσεις της μορφής (δομή, λειτουργία, ομορφιά) και να επιτύχει τη συνθήκη της παροντότητας, presentness, η οποία δεν είναι υπαρξιακής ή σημειολογικής τάξης. Με δύο λόγια η προσπάθεια του Eisenman είναι η κριτική ανάλυση των ίδιων των αρχιτεκτονικών μέσων. Θα εξετάσω την αντιπαράθεση Derrida και Eisenman με σκοπό να εκδιπλώσω δύο έννοιες της αρχιτεκτονικής που υπονοούνται στην αντιπαράθεση αυτή: μία ευρεία έννοια με βάση την οποία η αρχιτεκτονική νοείται ως σκέψη και εμπειρία του ιδεώδους και μια λιγότερη ευρεία που ορίζεται με βάση τα μέσα, τις συμβάσεις και τα προαπαιτούμενα του παραδοσιακού επαγγέλματος του αρχιτέκτονα.