Die Kategorie van die enkeling by Soren Kierkegaard en Max Stirner

Abstract

Die tema van hierdie verhandeling is 'n vergelykende studie van die kategorie enkeling by Soren Kierkegaard en Max Stirner met die doel om punte van ooreenkoms en basiese verskille uit te wys. Daar word gepoog om deur 'n analise van begrippe wat binne die kategorie van die enkeling val, nuwe lig te werp op die twee denkers se filosofie. Hierdie probleemstelling bring mee dat daar gedurig vergelykend gewerk word, maar dat die uiteensetting ook beperk word tot daardie basiese begrippe wat die vergelyking duidelik na vore bring. So word in hoofsaak dan die volgende behandel: Die probleem van denke en syn soos dit by die twee denkers voorkom, word ondersoek. Beide Kierkegaard en Stirner stel die eksisterende enkeling as die sentrale begrip in die soeke na 'n relasie tussen denke en syn. Belangrike verwante eksistensiebegrippe kom voorts onder bespreking; die stel van die self en selfkeuse, selfbewussyn, moontlikheid en wording, eksistensie, essensie, reele en ideele syn. By die ontleding van hierdie begrippe word duidelik aangedui hoe verskillend die antwoorde was wat Kierkegaard en Stirner gegee het in die lig van die filosofiese probleme van hulle tyd. Wanneer Kierkegaard die enkeling stel as eindig-oneindig word die moontlikheid meteen gestel vir 'n relasie van die enkeling tot God, terwyl Stirner die enkeling slegs as oneindig sien. Die begrippe "sprong" en "oomblik" gee die sleutel tot die verstaan van Kierkegaard se filosofie en stel meteen ook die moontlikheid dat 'tiie enkeling voor God" kan staan. Stirner en Kierkegaard se beskouing van "gees" is wyd ui teenlopend en illustreer duidelik Stirner se negatiewe denke en Kierkegaard se positiewe siening. Kierkegaard stel die begrip subjektiwiteit as antwoord op die vraag na die waarheid, terwyl Stirner ook van hierdie prinsipe uitgaan, maar 'n heel ander resultaat bereik. Kierkegaard stel die moontlikheid van 'n etiese lewe waarin die enkeling hoër as die universele is. Be ide Stirner en Kierkegaard trek te velde teen die moraliteit van hulle tyd, maar op heel verskillende wyse - dit blyk veral uit die inhoud wat hul gee aan begrippe soos "vryheid" en "massa". Kortliks word aangedui hoe Kierkegaard se filosofie uitloop op die finale stadium van religieusiteit deur die stel van begrippe soos sonde, skuld, angs ens. Stirner verwerp alle vorme van godsdiens as blote verbeeldingsvlugte. Die resultaat van die studie is dat hoewel daar enkele ernstige besware ingebring kan word teen Kierkegaard se siening van die "enkeling", hy nogtans 'n baie belangrike bydrae tot die filosofie lewer. Die positiewe van sy siening lê juis daarin dat die "enkeling" oop is vir 'n relasie tot die jy en veral die U. Stirner se beskouing loop uit op 'n volslae skeptisisme en is volledig onvrugbaar. Stirner en Kierkegaard se uiteindelike siening van die "enkeling" is wyd uiteenlopend en die basiese verskil kan reeds aangetoon word in die gebruik van die terme "Einzige" en "Einzelne"; Kierkegaard se "enkeling" is uniek en enig op 'n heel ander wyse dan Stirner se "enkeling".